Die conclusie trekt de Taskforce Wonen en Zorg op basis van een onderzoek dat SiRM en Finance Ideas in opdracht van de Taskforce hebben uitgevoerd. Er is een betekenisvolle beweging in gang gezet die op korte termijn moet resulteren in concrete acties om de groeiende groep ouderen voldoende te faciliteren in hun woon- en zorgbehoeften.

Het onderzoek van SiRM/Finance Ideas bouwt voort op hun eerdere onderzoek uit 2020 naar aandacht voor wonen en zorg in woonvisies van gemeenten. De data zijn geactualiseerd met nieuwe woonvisies en verrijkt met woonzorgvisies en andere beleidsdocumenten zoals ouderenvisies, nota’s wonen (en zorg) en woonagenda’s. Hiermee ontstaat per gemeente een compleet beeld van de aanpak op wonen en zorg.  

Hans Adriani, voorzitter van de Taskforce Wonen en Zorg, is positief: “Een jaar geleden zagen we dat een flink deel van de gemeenten geen woonzorgvisie voor de komende jaren had. Dat beeld is gelukkig gekanteld. We zien nu dat vrijwel alle gemeenten wonen en zorg op de agenda hebben staan en bezig zijn om verschillende thema’s handen en voeten te geven. Al formuleert slechts 45% van de gemeenten op minimaal één thema concrete doelstellingen in aantallen, locaties of planning. Veel gemeenten staan dus nog aan het begin, maar de beweging is in gang gezet. Dit is heel belangrijk, want de opgave waar we voor staan is enorm. Eén op de tien woningen die de komende jaren gebouwd wordt, moet geschikt zijn voor ouderen om wonen en zorg te combineren. Dat is geen sinecure.”  

Integrale oplossingen nodig

Nederland vergrijst. In 2040 zijn er twee keer zoveel 75+’ers als nu. Die ook nog eens veel langer zelfstandig wonen. En steeds vaker wanneer dat eigenlijk niet meer gaat. Dat vraagt om integrale oplossingen op het gebied van wonen, welzijn én zorg. De komende vijf jaar moeten er 60.000 extra woningen voor ouderen (nultredenwoningen en geclusterde woonvormen) en 25.000 verpleegzorgplekken gerealiseerd worden (zie ook bestuurlijke afspraken Wonen en Zorg). Tot 2031 komen hier nog eens 100.000 extra woningen en 25.000 verpleegzorgplekken bij. Daarnaast moet er werk gemaakt worden van aanpassing van bestaande woningen en investeringen in de directe leefomgeving en de daar aanwezige voorzieningen.  

Langer thuis, doorstromen, innovatie en samenwerken

In het onderzoek zijn vier thema’s onderzocht: 1) Langer zelfstandig thuis wonen, 2) Doorstromen, 3) Innovatie en vernieuwing en 4) Samenwerking wonen en zorg. Per thema is gekeken in welke mate hier diepgang aan gegeven wordt; van ‘benoemen’ tot ‘monitoring van concrete doelen’.

Het onderzoek laat zien dat het overgrote deel van alle gemeenten (346 van 352) het thema ‘Langer zelfstandig thuis wonen’ mee heeft genomen in een visie op wonen en zorg. Ook de thema’s ‘Doorstromen’ en ‘Innovatie en vernieuwing’ worden vaak benoemd en komen bij driekwart van de gemeenten terug. Ten opzichte van het onderzoek ‘Waar moeten opa en oma wonen’ uit 2020 worden alle thema’s vaker benoemd. Dit laat zien dat het onderwerp wonen en zorg meer aandacht krijgt (zie Figuur 1: Thema’s in beleidsdocumenten).  

“Wij zien in de uitkomsten een bevestiging van onze rol. De Taskforce en onze meer dan 65 ambassadeurs zijn al geruime tijd actief in het hele land om de beweging aan te jagen en gemeenten te helpen bij hun opgaven. We zetten samen de juiste stappen en gaan hier ook de komende tijd met veel energie mee verder, want er is nog veel werk te verzetten”, aldus Adriani. “Gemeenten zijn de regisseur in deze brede maatschappelijke opgave. De urgentie is hoog. Het is zaak dat gemeenten niet alleen een woonzorgvisie opstellen, maar deze vooral samen met woningcorporaties en zorgorganisaties vertalen naar prestatieafspraken en concrete acties om de snel groeiende groep ouderen te faciliteren op het gebied van wonen, welzijn en zorg.”  

De vier thema’s geven de breedte en integraliteit van de opgave mooi weer. Adriani: “De sleutel ligt in de samenwerking met verschillende publieke en private partners die ook een bijdrage kunnen leveren om deze opgave te realiseren. Altijd in afstemming met de ouderen zelf.” Bij langer zelfstandig thuis wonen gaat het enerzijds om bouwen en anderzijds om het geschikt(er) maken van de bestaande woningvoorraad. Doorstroming is niet alleen voor ouderen belangrijk, het draagt ook bij aan doorstroming op de hele woningmarkt. Eén verhuisbeweging van één oudere levert ca. drie nieuwe verhuisbewegingen op. Adriani: “Het realiseren van woonzorgvormen voor ouderen is daarmee een deel van de oplossing voor het woningmarktprobleem en geen aanvullende opgave.” Innovatie en vernieuwing is nodig om nieuwe, eigentijdse woonzorgconcepten te ontwikkelen én te investeren in domoticatoepassingen die de zorg betaalbaar moeten houden.  

Taskforce blijft aanjagen en ondersteunen

De uitkomsten van het onderzoek zijn vertaald naar vier kaarten die terug te vinden zijn op de website van de Taskforce. De resultaten uit het onderzoek zijn tevens doorvertaald naar 40 regiobeelden, op basis van de zorgkantoorregio’s. De Taskforce roept partners op om die informatie te gebruiken om met elkaar in gesprek te gaan om te kijken wat er op lokaal of regionaal nodig is.  

De Taskforce Wonen en Zorg is een initiatief van VNG, Aedes, ActiZ, ZN en de ministeries VWS en BZK en stimuleert en ondersteunt gemeenten, woningcorporaties en zorgorganisaties bij een gezamenlijke aanpak van de woonzorgopgave. De Taskforce werkt met een landelijk dekkend netwerk van ambassadeurs die het gesprek op lokaal/regionaal niveau aanjagen. Op de site van de Taskforce staan voorbeelden ter inspiratie en praktische handreikingen.

Gemeenten, corporaties en zorginstellingen kunnen via verschillende kanalen ondersteuning krijgen bij het opstellen van een woonzorgvisie. Het Ondersteuningsteam Wonen en Zorg (OWZ) van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) helpt met het vertalen van de opgave van langer zelfstandig thuis wonen naar een visie, beleid en strategie, de concrete uitwerking hiervan in een uitvoeringsprogramma en/of bij de opstart van een woonzorgproject. Daarnaast voert Platform31 het kennis- en leerprogramma woonzorgvisie uit. Het biedt gemeenten ondersteuning bij het proces om met partners van analyse tot visie te komen.

‍